2017 yılının Ağustos ayında Almanya’nın Münih şehrinde toplanan 5G Medya Girişimi, TV programlarının verimli ve ekonomik olarak akıllı telefonlara ve tabletlere yayınlanması gerçeğine bir adım daha yaklaşıldığına dair bir bildiri yayınladı.

3G Ortaklık Projesi (3GPP) uluslararası standardizasyon kuruluşu tarafından Release 14 Standardının Haziran 2017'de sonuçlandırılmasına işaret eden 5G Medya Girişimi, Release 14’ün, geniş-hücresel 4G ve 5G şebekelerinde yayın içeriğinin iletilmesi için kritik önkoşulları desteklediğini ve klasik karasal yayın yöntemlerine yaklaşıldığını belirtmiştir.

Geçen yıl 18 Mayıs'da kurulan 5G Medya Girişimi'nin temel hedeflerinden biri, işbirliğine dayalı araştırma ve geliştirmeyi teşvik ederek medya sektörü için 5G potansiyelini kullanmaktır. Bu girişimin katılımcıları; Nokia, Rodhe & Schwarz, Telefonica, Bavyera Yayıncılık Şirketi, Alman Yayın Teknoloji Enstitüsü (IRT), Alman Friedrich-Alexander Üniversitesi, Alman Fraunhofer Enstitüsü, Alman Komünikasyon Teknolojisi Enstitüsü ve Münih Teknik Üniversitesi’dir.

Release 14 ile, mevcut “eMBMS” (evrimleşmiş Multimedya Yayını Multicast Sistemi) sisteminde çok sayıda iyileştirmeyi içeren 3GPP standardındaki yenilikler sayesinde mobil cihazlar, hizmetler ve şebekelerde TV yayın uygulaması başlatılabilecektir. 5G Medya Girişimi'ne göre, bu iyileştirmeler, ekonomik program iletimi ve TV programlarına "sınırsız erişim" için bir çerçeve sağlamaktadır.

5G Medya Girişim’inin bir üyesi olan IRT’nin Yürütme Kurul Üyesi Jochen Mezger’e göre, yakın gelecekte TV şovları gibi planlı yapım senaryolarında 5G teknolojisini kullanmak için, yayıncıların mevcut mobil şebeke operatörlerinden bağımsız olarak yerel, esnek ve münferit ve kendi yapım şebekelerini kurma esnekliğine ihtiyaçları olacaktır.

3GPP’nin yeni spesifikasyonları, yayın uygulamaları için mevcut transmisyon kapasitesinin %100’üne kadar kullanım opsiyonu ile birlikte, SIM kartsız ve kimlik denetimi olmadan yayın alış gibi özellikleri de içermektedir. Ayrı bir dönüş kanalı olmadan yalnız-alış modu gerçekleştirilirken, “önemli ölçüde daha geniş” verici baz istasyon mesafeleri daha fazla ekonomik alan kapsaması için TV verici istasyonlarının da kullanılmasına imkân sağlayacaktır.

Yeni standart kapsamında şebeke operatörleri interaktivite ile beraber değişik TV içerik iletim yöntemlerini birleştirme imkanına da sahip olacaklardır. Mobil şebeke operatörleri, ayrıca şebekelerinin tümünde aynı anda TV programlarını iletmek zorunda kalmayacaklar ve bu da şebeke verimliliğini arttıracaktır.

Ayrı bir yayın verici şebekesi üzerinden iletim de mümkün olabilecek, böylece mobil abonelik sözleşmesi olsun veya olmasın, tüm kablosuz cihazların TV programlarını almasına izin verilecektir. Standart, aynı zamanda yayıncılıkta halen kullanılan taşıma ve kodlama formatlarının 4G ve 5G şebekelerinde de kullanılabileceğini belirtmektedir.

2020'den itibaren 5G'nin bir parçası olarak yayın uygulamaları için ek iyileştirmeler beklenmektedir, 5G Medya Girişiminin öngördüğü gibi bunlar 2025 yılı itibariyle kitlesel pazar için popüler yayın hizmetleri olarak kullanılabilecektir. Bununla birlikte mobil şebekeler ve cihazlar söz konusu olduğunda yayıncılar için “tanımlanmış yol haritası” onların kendi iş modellerine bağlı olarak uygulanabilecektir.

Yine Jochen Mezger açıklıyor: “Gelecekte muhtemelen 5G yayın medya şebekesi ya geleneksel mobil şebeke operatörü ya da bir bağımsız yayın şebeke operatörü veya tek başına bir şebeke olarak yayıncının kendisi tarafından işletilebilir. Tabii ki, bu uygulamalarda ücretsiz medya hizmetlerinin tüm şebekelerde ve tüm cihazlar üzerinde bir SIM kartına ihtiyaç duyulmaksızın erişilebilir olması gerekir.”

5G, yalnızca daha yüksek veri hızlarına sahip geleneksel mobil şebekenin bir sonraki nesli olarak görülmemelidir. 5G, medya ve eğlence endüstrileri de dahil olmak üzere çok sayıda dikey hizmet veren çok çeşitli uygulamalar için bütünsel yeni bir iletişim sistemidir. Bir diğer önemli konu ise kamu hizmeti yayıncılarının akıllı telefon ve tablet cihazlarına daha fazla önem vermeye başlamalarıdır. Bunun ötesinde potansiyel olarak 5G, lineer ve lineer olmayan medya hizmetlerinin yakınsamasını kolaylaştırarak gelecek yıllarda yeni ve çekici medya hizmetlerini sunma olanağını sağlayabilecektir.

Diğer yandan geçen yıl haziran ayında başlatılan ve AB Komisyonu ile Avrupa Bilgi Teknolojisi Endüstrisinin oluşturduğu 5G-Xcast Projesinin amacı ise, tek yönlü, çok yönlü ve genel yayıncılığın etkin bir karışımını kullanarak, erişim şebekesi üzerinden içerik dağıtımı üzerine odaklanmıştır. Bu proje ile mobil şebeke operatörleri daha iyi spektrum verimliliği ile medya iletimini sağlayabileceklerdir. Sabit ve mobil şebeke operatörleri için Xcast, veri taşınması esnasında şebeke yükünde önemli kazançlar sağlamakta ve böylece maliyet etkinliğini mümkün kılmaktadır.

5G-Xcast projesi LTE eMBMS içinde yayıncıların gereksinimlerine güçlü bir şekilde odaklanarak birçok yayın işlevini geliştirmekle birlikte ayrıca tüm medya ve eğlence zincirini kapsayan telekom ve medya kuruluşlarının dengeli bir kombinasyonunu oluşturmayı hedeflemektedir.

5G de, esnek ve dinamik bir şekilde uygulanacak ve işletilecek olan çoklu yayın, genel yayın ve önbelleğe alma işlemleri, bütünsel bir şekilde dahili şebeke dağıtım optimizasyonları olarak ele alınacaktır. Artık teknoloji, içeriği, sabit, mobil ve yalnız genel yayın şebekeleri üzerinden etkin bir şekilde dağıtmak için yeterince esnekliğe sahiptir. Ve 5G, mobil genişbant ve yayın şebekelerinin yakınsaması için benzeri görülmemiş bir fırsat oluşturacaktır. 5G-Xcast’in yakınsak medya iletim mimarisi belirtilen şebekelerin herhangi bir kombinasyonunu kullanarak kullanıcıların kesintisiz hizmet almalarına imkân sağlayacaktır.

5G-Xcast projesi bağlamında, yayıncılar ve mobil şebeke operatörleri, medya ve yayın endüstrileri için özelleştirilmiş 5G çözümleri geliştirmeye çalışmaktadırlar. Örneğin 5G’nin diğer bir kullanım durumu hibrid yayın hizmetleri sunmaktır. Bu hizmet lineer ve lineer olmayan TV programları yanı sıra, çok noktaya ve tek noktaya yayın teknolojileri kullanan sosyal medyadan oluşacaktır.

5G-Xcast Konsorsiyumun diğer alanları, yakınsak şebekeler dahil medya içeriğinin geniş kullanıcı yelpazesine daha geniş olarak sunulmasını mümkün kılacak olan ve arttırılmış ve sanal gerçeklik gibi üç boyutlu medya içeriği dahil, yeni medya türlerinin etkin bir şekilde taşınmasına ve toplu iletimine imkân veren gelişmelerle ilgilidir. Bu projenin bir köşe taşı “şebeke katmanlaması”dır. Şebeke katmanlaması’nda hizmet ve uygulamalar ortak bir fiziksel/sanal altyapıyı birlikte paylaşırlar.

Şebeke katmanlama yaklaşımı ile son kullanıcılar için medya, eğlence ve yayın hizmetleri mobil altyapıyı akıllı şehir, sanayi, ulaşım, sağlık ya da kamu güvenliği gibi farklı kalite ve performans gereksinimlerine sahip diğer hizmetler ile paylaşabileceklerdir.

Şebeke katmanlaması için uygulanan yöntemler ve teknikler, eşzamanlı olarak etkin olan tüm katmanların kalite ve performans gereksinimlerinin karşılanmasına olanak tanıyacaktır. Böylece diğer hizmetlerin aynı şebeke kaynaklarını kullanıp kullanılmadığına bakılmaksızın yayın hizmetleri “iyi bir performans” sağlayabilecektir.

Yayın ve medya endüstrileri için yarar, mobil şebekeler için yeni hizmetleri belirleyecek olan opsiyon ve fırsatlardır. Bu hizmetler için sağlanan tahsisli şebeke katmanları gerekli müşteri deneyimini garanti edebilecektir. Ek bir teknik yenilik olan 5G MoNArch (5G Mobile Network Architecture; 5G ve sonrasında çeşitli hizmetler, kullanım örnekleri ve uygulamalar için bir Mobil Şebeke Mimarisi) ile sanallaştırılmış mobil şebekede hesaplama kaynaklarının kullanım verimliliğini artırmayı amaçlayan, bir kaynak esnekliği geliştirilecek ve uygulanacaktır. Özellikle, yüksek verim gerekliliklerine sahip olan fakat sıklıkla şebeke üzerindeki yükü değiştiren medya ve eğlence hizmetleri bu yenilikten yararlanacaktır.

Bütün bu verilen bilgi ve açıklamalar kapsamında tüm sektörün 5G’den beklentileri oldukça fazla gözükmektedir. Gerçekten yapılan çalışmalar ve teknik değerlendirme ve yeni standartlar dikkate alındığında bu beklentilerin boşa çıkmayacağı tahmin edilebilir. 5G için özellikle bizim yazılarımız açısından önemli iki konu, mobil ve yayıncılık hizmetlerinin yakınsaması ile mobil şebekeler üzerinden geleneksel TV yayınlarının artık teknik olarak yapılabilecek olmasıdır. ICTMedia Dergisinde bizim bu konudaki yazılarımız 2014 yılından beri devam etmektedir. Gerek sözü edilen her iki hizmetin yakınsaması ve gerekse de geleneksel TV yayınlarının 470-694 MHz bandında yüksek güçlü TV vericileri yerine mobil şebekeler üzerinden yapılması ile ilgili ısrarla yapmış olduğumuz yorum ve açıklamaların şimdi ne kadar doğru yönde olduğunu sizlerin görüşlerine bırakıyoruz.

Ancak öbür yandan bir diğer önemli bir nokta ise, 4 yıldan beri bu konuda ilgili herhangi bir kamu ya da özel kurum ve kuruluşlar ile operatörler tarafından bizim bilgimiz dahilinde hiçbir tepki verilmemiş veya olumlu/olumsuz bir yorum yapılmamış olmasıdır. Hepimizin bildiği gibi medya ve basın organlarında 4,5 ve 5G ile ilgili, veri hızı rekorları, çalıştaylar, seminerler, iş birlikleri, çalışma merkezleri, yerli üretim vs gibi çok sayıda haberler yer almaktadır. Buna karşın 5G konusunda Avrupa’nın en önemli ve büyük girişimi olan 5G-PPP (5G Infrastructure Public Private Partnership: 5G Altyapı Kamu-Özel Ortaklığı) ortaklığının –ki bu ortaklık Avrupa Komisyonu ve Avrupalı ICT Endüstrisi (telekom donanım üreticileri, telekom operatörleri, servis sağlayıcıları, KOBİ’ler ve araştırma enstitüleri) arasında oluşturulmuştur-5G ile ilgili yürüttüğü 30’a yakın projede hiç bir Türk kurum ve kuruluş, telekom operatörü, enstitü ve üniversite yer almamaktadır (ümit ederiz ki bizlerin haberi yoktur). Halbuki bahse konu projelerde İsrail’den, Romanya’dan, Yunanistan’dan, İrlanda’dan vb bir çok Avrupa ülkesinden onlarca üniversite, operatör ve üretici firma ile enstitüler çalışmaktadır. 5G-PPP işbirliği anlaşmasına taraf olan kurum, kuruluş, enstitü, operatör, üretici ve üniversite sayısı (hiç biri Türkiye’den değil) toplam 165’dir. Ancak ülkemizden sadece iki operatör 5G-PPP oluşumunun 5G Altyapı Birliği üyesidir.

Peki yukarıda belirttiğimiz gibi ülkemiz medyasında 5G konusunda verilen onca habere rağmen asıl gerekli olan ve ülkemiz açısından çok büyük faydalar sağlayacak 5G-PPP projelerine niçin katılmıyoruz? Bunun sebebini anlamak çok zor! Neden bizim üniversitelerimiz, kurumlarımız, enstitülerimiz bu çalışmalarda yer almazlar? Umarım bizler yanılıyoruzdur. Uzun bir süreden beri geleneksel TV yayınlarının mobil şebekeler üzerinden yapılması yönünde ICTMedia Dergisinde yazdığımız makaleler ve vermiş olduğumuz bilgilere rağmen niçin hiçbir kişi, kurum ve kuruluş ile operatörden bu yönde bir çalışma haberi işitmiyoruz? En azından bu konular için ilgili taraflardan bazı açıklamaları beklemek hakkımız olsa gerek.

Kaynakçalar:

-Asia-Pacific Broadcasting/ October 26,2017