Dünya ve ülkemizde artan nüfus ve aşırı kentleşme enerji tüketim her geçen yıl yükseltiyor. Hızla büyüyen şehirlerde yaşayan insanların konforunun sağlanması enerji ihtiyacını da arttırıyor. Bunun yanında yeni teknolojik gelişmelerle paralel hayatımızı kolaylaştıran alet ve cihazların tamamı enerjiye ihtiyaç duyuyor. Kentleşme ve yeni teknolojilerin ortaya çıkardığı enerji ihtiyacını karşılamaya öz kaynaklarımız yetmiyor. Bu nedenle dışa bağımlılık her geçen gün artıyor. Enerjide dışa bağımlılık gerek ülke ekonomisi gerekse sürdürülebilir çevre açısından oldukça önemli. Dışa bağımlılığı ortadan kaldıracak çözümler politika belirleyiciler için yapılması gerekenler listesinin ilk sıralarında yer alması ülkelerin gelişimleri açısından elzemdir.

Kayıp kaçak oranının fazla olduğu ülkemizde enerji tasarrufu konusunda süreçler doğru tanımlanmalı ve ciddi önlemler alınmalıdır. Çünkü yanlış ve gereksiz tüketim dışa bağımlılığı artırıyor. Bu nedenle her alanda enerji tasarrufu ve verimliliğini arttırmak için politikalar geliştirmeli, yapılan yatırımlar desteklenmelidir. Özellikle doğal kaynakları sınırlı bizim gibi ülkeler için enerjinin etkin kullanımına yönelik strateji ve sıkı politikaların belirlenip uygulanması son derece önemlidir. Belli periyotlarda ülkemiz için enerji verimliliği ve iklim değişikliği performansı çıkarılmalıdır. Ortaya çıkan verilere göre enerji üretim ve tasarruf yatırımları daha sağlıklı şekillendirilebilecektir.

Enerji ülkelerin gelişim sürecini belirleyen faktörlerin en önemlilerinden biri olmuştur. Enerji üretimi bir ülkenin ekonomik büyümesini doğrudan etkilemektedir. Artan nüfus ve buna paralel büyüyen kentleşme beraberinde enerjide yoğun talebi doğurmaktadır. Ülkelerin vatandaşlarının ihtiyaçlarını karşılayabilecek mal üretim için yeterli miktarda enerjiye ihtiyaçları vardır. Refah düzeyinin artması ve daha kaliteli hizmet için enerji olmazsa olmazlardan biridir.

OECD verilerine göre 2050 yılında enerji ihtiyacı yüzde 80 daha fazla olacak. Ülkeler yükselen talepleri karşılamak için enerji yatırımlarını her geçen yıl arttırıyor. Enerji üretimindeki artış doğal kaynakların daha fazla tüketilmesine bu da çevre kirliliğine sebep oluyor. Enerji talebini karşılarken doğal kaynakları daha az tüketmek ve çevreyi daha az kirletecek yöntemler bulmak zorundayız. Enerjiyi verimli kullanacak yöntemleri geliştirmek bu açıdan önemli. Bizim gibi enerjide dışa bağımlı ülkelerin bu bağımlılığı azaltmak için mevcut enerji tüketiminde israftan kaçınması zorunludur. Bu nedenle enerji verimliliği yatırımlarına daha fazla kaynak ayrılmalıdır.

Enerji Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de elektrik üretimi, üretimdeki paylarına göre sırasıyla doğalgaz, hidroelektrik, taşkömürü ve linyit, ithal kömür, RES, Motorin ve fuel-oil, jeotermal, biyogaz ve GES ile yapılıyor. Elektrik üretiminin kaynaklara göre dağılımı Şekil-1’de görülüyor.

Sanayi devriminden sonra artan üretim ihtiyacına bağlı olarak makineleşme arttı. Bu durum beraberinde enerji talebini patlattı. Türkiye sanayi devrimini gecikmeli yakalasa bile bugün aynı oranda enerji talebi ile karşı karşıya. Bir kısmını iç kaynaklardan karşılamasına rağmen halen enerjide büyük oranda dışa bağımlılığımız devam ediyor.

Önümüzdeki yıllarda OECD dışı ülkelerin küresel enerji arzındaki payı da artacaktır. Yapılan araştırmalara göre 2040 yılında OECD dışı ülkelerin küresel enerji arzındaki payı yüzde 70’lere ulaşacak. ABD ve Avrupa’nın küresel enerji arzındaki payları yüzde 30 olurken Çin ve Hindistan’ın yüzde 45’lerde olacağı öngörülüyor.

Şekil-1 2020-2021 Ocak-Mayıs Dönemi Elektrik Üretiminin Kaynaklara Dağılımı

Şekil-2 GAZBİR Verilerine göre Dünya Ekonomisi ve birincil enerji tüketimi arasındaki ilişki

 

Şekil-3 Yıllık elektrik üretiminin kaynaklara dağılımı

Yapılan bazı araştırmalar ilginç sonuçlar ortaya çıkarıyor. Bunlardan birine göre; ulaşım, binalar ve sanayide verimliliğin sağlanması ve bu alandaki yeni teknolojilere yatırım, küresel ölçekte enerjiye yapılan yatırımdan daha fazla tasarrufu sağlıyor. Araştırmaya göre enerji verimliliği yatırımları kendi maliyetlerini çıkardığı görülüyor. Enerji verimliliği yatırımları daha az doğal kaynak tüketilerek daha az çevre kirliliği ile daha fazla enerji talebinin karşılanmasını sağlayacaktır.